ارزیابی بیمارگری قارچ sorokin metarhizium anisopliae روی سن گندم، eurygaster integriceps put. (hemiptera: scutelleridae

سن گندم، eurygaster integriceps puton (hemi.: scutelleridae) مهم ترین آفت مزارع گندم و جو در خاورمیانه است.این حشره در ایران نیز به عنوان یک آفت کلیدی، خسارت قابل ملاحظه ای به محصول گندم و جو وارد می کند. سم پاشی هایی که علیه این آفت صورت می گیرد نه تنها باعث آلودگی محیط زیست شده بلکه موجب آلودگی مواد غذایی نیز می شود. بنابراین استفاده از قارچ های بیمارگر حشرات در مدیریت آفت می تواند موجب کاهش استفاده از آفتکش های شیمیایی شود. قارچ metarhizium anisopliae (metchnikoff) sorokin یکی از مهم ترین قارچ های مورد استفاده در کنترل بیولوژیک آفات است. در این پژوهش زهرآگینی سه جدایه ی بومی از قارچ m. anisopliae به اسامی m14، iran437c و iran715c در آزمایش های زیست سنجی پوره های سن دوم، پنجم، نسل تابستانه و نسل زمستانه ی سن گندم با یکدیگر مقایسه شدند. هدف از انجام این پژوهش، بررسی امکان استفاده از قارچ m. anisopliae در برنامه ی کنترل بیولوژیک سن گندم، انتخاب بهترین جدایه و بهترین فرمولاسیون بود. قارچ ها روی محیط کشت sda در دمای 2 ± 23 درجه سلسیوس و در شرایط 16 ساعت روشنایی و هشت ساعت تاریکی کشت داده شدند و به روش سیستم دو مرحله ای آماده استفاده شدند. در این روش اینوکلوم قارچی شامل قطعات میسلیوم یا هیف ها در محیط مایع درون ارلن های متحرک تولید شده و برای تولید کنیدی ها به محیط کشت جامد انتقال یافت. کنیدی های قارچ جهت انجام زیست سنجی به روش اسپری مورد استفاده قرار گرفتند. پس از اثبات بیماریزایی و انجام یکسری آزمایش های مقدماتی دزهای 104، 105، 106، 107، 108 و 109 اسپور بر حشره جهت آزمایش استفاده شدند. آزمایشات انجام گرفته در قالب طرح کاملاٌ تصادفی و آزمون فاکتوریل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. برای تعیین lc50 از نرم افزار sas و برای تعیین lt50از نرم افزار curve expert 1.3 استفاده شد. نمودارها با استفاده از نرم افزار excel رسم گردید. lc50 جدایه های m14 ، iran715c و iran437cروی مرحله پوره ی سن دوم به ترتیب 103×3/2، 103×9/4 و 104×8/4، روی مرحله ی پوره سن پنجم (جدایه های iran715c و iran437c) به ترتیب 103×1 و 103×6، روی نسل تابستانه به ترتیب 106 ×4/1، 106×2/3 و 107×3/4 و روی نسل زمستانه به ترتیب 104×5/6، 104×1/7 و 105×6/3 اسپور بر میلی لیتر و lt50 آنها (در غلظت 108) نیز به ترتیب 11/5، 31/6 و 9 روز (برای مرحله ی زمستان گذران)، 9/11، 52/17 و 64/29 (مرحله ی تابستان گذران)، 22/2، 48/3 و 5/3 (پوره ی سن دوم)، 12/3 و 45/3 (پوره ی سن پنجم) محاسبه گردید. m14 بهترین جدایه ی بومی با کمترین زمان کشندگی و دز کشندگی 50% تعیین شد. حساس ترین مراحل رشد حشره نسبت به آلودگی قارچ به ترتیب مراحل پورگی، نسل زمستانه و نسل تابستانه مشخص شدند. اثر سوسپانسیون های 106 و 108 اسپور بر میلی لیتر از قارچm. anisopliae در روغن ها بر میزان مرگ و میر سن گندم به روش اسپری بر روی نسل تابستانه سن گندم مطالعه شد. در تمام آزمایش ها غلظت 108 اسپور در میلی لیتر، میانگین درصد مرگ و میر بیشتری را در سن گندم نشان داد و در این غلظت تفاوت معنی داری بین روغن های ®addit،® ec و® citoweet از نظر مرگ و میر سن گندم مشاهده شد. روغن های ® citoweet و ec®،®addit ، lt50قارچ m. anisopliae و جدایه ی m14 را نسبت به حامل آب مقطر و توئین به ترتیب 38/63، 45/54 و 63/35 درصد کاهش دادند. بیشترین کاهش دز کشندگی 50% قارچ در روغن citoweet® مشاهده شد. افزودن حامل های روغنی به سوسپانسیون قارچ سبب افزایش بیمارگری قارچ شده است. استفاده از روغن و آب در فرمولاسیون ضمن تأمین رطوبت کافی برای اسپورها، نفوذ قارچ به کوتیکول حشره را تسهیل کرده و موجب کوتاه شدن چرخه بیماری گردید.